Szanowne Koleżanki i Koledzy! W gorącym, przedwakacyjnym okresie pojawiają się w zapytaniach skierowanych do naszego nadzoru prawnego kwestie związane z metodyką wykorzystania urlopu nauczycielskiego oraz jego przewidzianego przepisami prawnymi wymiaru.
Poniżej zamieszczamy pytania i odpowiedzi wraz z podstawą prawną:
1. Dyrektor placówki feryjnej wywiesił pismo, w którym przypomina, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami urlop nauczyciela wynosi 56 dni, w tym 14 w okresie ferii zimowych i 42 dni w okresie wakacji letnich. Według własnej interpretacji dyrektor uważa, iż wymiar i szczegółowe terminy urlopu w roku szkolnym 2017/2018 będzie ustalał indywidualnie z każdym pracownikiem w celu ustalenia okresów pozostawania do dyspozycji w czasie wakacji. Dyrektor używa wręcz sformułowania: „Wymiar i szczegółowe terminy urlopu w roku szkolnym 2017/2018 będą ustalane indywidualnie”. Czy nie powinna być zastosowana metodyka zawarta w obowiązującym paragrafie 64 KN, zgodnie z którym nauczyciel ma urlop w czasie trwania ferii zimowych i wakacji? Owszem, dyrektor szkoły może zagospodarować nauczycielowi do 7 dni na zamknięcie starego i przygotowanie nowego roku szkolnego, przeprowadzenie egzaminów, kursy dokształcające. Kiedy nauczyciel np. choruje, jest na urlopie zdrowotnym i nie wykorzysta częściowo przysługującego urlopu, następuje rozliczenie ww wg zasady 56 dni minus urlop wykorzystany. Tę różnicę nauczyciel może otrzymać w innym terminie jako urlop uzupełniający. Czy dyrektor ma prawo do tak swobodnego dysponowania czasem wolnym każdego pracownika i wymagania od niego określenia się co do tzw. pozostawania do dyspozycji w trakcie własnego urlopu?
Odpowiedź:
Działanie dyrekcji jest bezprawne, nauczyciele powinni w tej sytuacji zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy – będzie to najszybszy i najbardziej skuteczny sposób na ochronę swoich praw.
Uzasadnienie
Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania (art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela). Prawo do urlopu w wakacje mają wszyscy nauczyciele szkoły niezależnie od okresu zatrudnienia (za wyjątkiem kadry kierowniczej, która korzysta z urlopu na odmiennych zasadach). Jeżeli zatem nauczyciel został zatrudniony w trakcie roku, a okres jego zatrudnienia obejmuje wakacje – ma prawo w tym czasie korzystać z urlopu.
Ferie letnie rozpoczynają się w najbliższą sobotę po zakończeniu rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą się z dniem 31 sierpnia. W szkołach zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w najbliższy piątek po dniu 20 czerwca. Ferie zimowe zaś trwają dwa tygodnie (§2 ust. 1, §3 ust. 1 pkt 2 i pkt 4 rozporządzenia MEN z 11 sierpnia 2017 r.)
Oznacza to, że liczba dni urlopu, z których nauczyciele mogą skorzystać w czasie wakacji wynika z tego, kiedy zakończą się zajęcia, ponieważ to determinuje czas trwania ferii letnich.
W 2018 r. nauczyciele będą mogli wypoczywać przez 2 tygodnie ferii zimowych i 10 tygodni ferii letnich (23.06-31.08.2018 r.).
Nauczyciel może być zobowiązany przez dyrektora do wykonywania w czasie ferii następujących czynności:
1) przeprowadzania egzaminów;
2) prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego;
3) opracowywania szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym w określonej formie.
Powyższe czynności nie mogą łącznie zająć nauczycielowi więcej niż 7 dni (art. 64 ust. 2 Karty Nauczyciela).
Zobowiązanie nauczyciela do wykonania powyższych czynności nie uprawni go do urlopu uzupełniającego ani ekwiwalentu.
Karta Nauczyciela gwarantuje jednak minimalny okres urlopu w szkole feryjnej tj. 8 tygodni. Do przeliczenia urlopu na dni/tygodnie dochodzi jednak wyłącznie w dwóch sytuacjach tj. gdy:
nauczyciel nie wykorzysta urlopu w czasie ferii szkolnych z powodu:
a) niezdolności do pracy wywołanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną,
b) urlopu macierzyńskiego,
c) urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
d) urlopu ojcowskiego,
e) urlopu rodzicielskiego,
f) urlopu dla poratowania zdrowia,
g) odbywania ćwiczeń wojskowych albo krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego
– co uprawnia go do urlopu uzupełniającego (art. 66 ust. 1 Karty Nauczyciela).
nauczyciel nie wykorzystał urlopu, do którego nabył prawo z powodu:
a) rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy;
b) powołania do zasadniczej służby wojskowej albo do odbywania zastępczo obowiązku tej służby, do okresowej służby wojskowej lub do odbywania długotrwałego przeszkolenia wojskowego
– co uprawnia go do ekwiwalentu za urlop (art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela).
Jednocześnie, gdy dochodzi do rozwiązania stosunku pracy, przy wymiarze urlopu, za który przysługuje ekwiwalent uwzględnia się także liczbę dni wykorzystanego urlopu oraz okres zatrudnienia:
w danym roku kalendarzowym – w przypadku zatrudnienia na czas nieokreślony;
określony w umowie okres prowadzenia zajęć – w przypadku zatrudnienia na czas określony.
W zależności od tych danych, wymiar urlopu, za który przysługuje ekwiwalent może być niższy niż 8 tygodni (art. 64 i art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela).
Ograniczenie prawa do 8 tygodni urlopu w czasie zatrudnienia jest niezgodne z prawem!
Nie można zatem udzielać nauczycielom szkół feryjnych urlopu wypoczynkowego w ograniczonym wymiarze tj. 14 dni w czasie ferii zimowych i 42 dni w czasie ferii letnich. Takie działanie nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach. Art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela wyraźnie stanowi, że „nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania”.
Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy m.in. nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy m.in. dotyczących urlopów. Inspekcja ma prawo kierować wystąpienia i wydawać polecenia w sprawie usunięcia naruszeń, a także wyciągać konsekwencje w stosunku do osób winnych (art. 10 ust. 1 pkt 1 i art. 11 pkt 8 ustawy o PIP).
Dyrektor szkoły, jako kierownik zakładu pracy, ma obowiązek prawidłowego udzielania urlopów wypoczynkowych. Jeżeli bezpodstawnie obniża wymiar urlopu nauczycielom, może liczyć się z karą grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 282 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy).
Podstawa prawna
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2018 r., poz. 967) – art. 64, art. 66.
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2018 r., poz. 917) – art. 282 § 1 pkt 2.
Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2018 r. , poz. 623) – art. 10 ust. 1 pkt 1, art. 11 pkt 8.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r., poz. 1603) – § 2, § 3.
Pytanie 2. Kto nawiązuje stosunek pracy z nauczycielem od dnia 01.09.2017 r. w sytuacji, gdy od 01.09.2017 r. pracę zaczyna nowy dyrektor szkoły? Czy umowę o pracę zawiera jeszcze stary dyrektor szkoły, czy powinien te czynności realizować nowy dyrektor? Podobnie ma się sprawa z przeniesieniem nauczyciela mianowanego – który (odchodzący w sierpniu, czy nowy we wrześniu) dyrektor powinien podpisać akt przeniesienia?
Odpowiedź:
Do dnia 31.08.2018 r. czynności z zakresu prawa pracy wykonuje dotychczasowy dyrektor szkoły.
Na podstawie obowiązującego do dnia 31.08.2017 r. przepisu art. 39 ust. 3 pkt 1 ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty – dalej u.s.o.,dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami. Dyrektor w szczególności decyduje w sprawach zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły, w tym zawiera umowy o pracę oraz przenosi nauczyciela do szkoły, gdy czynności te wykona najpóźniej w dniu 31.08.2018 r., nawet gdy miałyby odnieść skutek dopiero kolejnego dnia. Od dnia 1 września 2017 r. analogiczną regulację zawiera art. 68 ust. 5 ustawy z14.12.2016 r.– Prawo oświatowe –dalej p.o.Oznacza to, że do upływu kadencji obecnego dyrektora, osoba zajmująca to stanowisko podejmuje czynności z zakresu prawa pracy,zaś osoba, która będzie następnie zajmowała stanowisko kierownicze, nie jest upoważniona do ich wykonywania. W przypadku, gdy dyrektor przebywa np. na urlopie, w sprawach pracowniczych zastępuje go wicedyrektor,a w szkole,w której nie utworzono stanowiska wicedyrektora – inny nauczyciel tej szkoły, wyznaczony przez organ prowadzący(art. 39 ust. 7 u.s.o., art. 68 ust. 9 p.o.). W związku z tym przed dniem 1.09.2018 r.przyszły dyrektor mógłby podejmować czynności z zakresu prawa pracy tylko, gdyby zastępował aktualnego dyrektora z powodu jego nieobecności w pracy jako wicedyrektor albo nauczyciel wyznaczony przez organ prowadzący. W innych sytuacjach przyszły dyrektor nie wykonuje żadnych czynności pracodawcy przed dniem 1.09.2018 r.
Pytanie 3:
W jakim okresie można wykorzystać urlop uzupełniający?
Odpowiedź:
Nauczyciele, którzy mają prawo do urlopu uzupełniającego mogę z niego korzystać tylko do 22 czerwca 2018 r. Następnego dnia rozpoczynają się ferie szkolne, a tym samym nauczyciele mają prawo do bieżącego urlopu wypoczynkowego. Sprawdź, jak w praktyce udzielać urlopu uzupełniającego.
W razie niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w całości lub części w okresie ferii szkolnych z powodu:
niezdolności do pracy wywołanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną,
urlopu macierzyńskiego,
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
urlopu ojcowskiego,
urlopu rodzicielskiego,
urlopu dla poratowania zdrowia,
odbywania ćwiczeń wojskowych albo krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego –
nauczycielowi przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego, w wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni (art. 66 ust. 1 Karty Nauczyciela).
Pamiętaj! Urlopu uzupełniającego udziela się w trakcie roku szkolnego!
Przepisy Karty Nauczyciela nie precyzują zasad korzystania z urlopu uzupełniającego, wskazując jedynie wymiar tego urlopu oraz konieczność udzielenia go w trakcie roku szkolnego. Odnosząc się do regulacji Kodeksu pracy należy przyjąć, że urlopu uzupełniającego należy udzielić do 30 września następującego po roku, za który nauczyciel nabył prawo do urlopu uzupełniającego (art. 168 Kodeksu pracy).
Przykład Nauczyciel ma prawo do 6 tygodni urlopu uzupełniającego za 2017 r. Urlopu tego należy udzielić do 30 września 2018 r.
…ale nie w czasie ferii szkolnych
Udzielając urlopu uzupełniającego należy pamiętać, że nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania (art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela). Oznacza to, że w czasie ferii szkolnych nie można udzielić urlopu uzupełniającego, ponieważ w tym okresie nauczyciel korzysta z bieżącego urlopu wypoczynkowego.
W 2018 r. urlop bieżący od 23 czerwca do 31 sierpnia
Ferie letnie rozpoczynają się w najbliższą sobotę po zakończeniu rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą się z dniem 31 sierpnia ( § 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia MEN z 11 sierpnia 2017 r.) . W szkołach zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w najbliższy piątek po dniu 20 czerwca (§ 2 ust. 1 ww. rozporządzenia). Oznacza to, że w 2018 r. ferie letnie rozpoczynają się 23 czerwca.
Urlopu uzupełniającego w 2018 r. można udzielić tylko do 22 czerwca, by w czasie ferii letnich nauczyciel mógł wykorzystać bieżący urlop wypoczynkowy.
Przykład Nauczycielka ma prawo do 14 tygodni urlopu uzupełniającego. Rozpocznie korzystanie z urlopu w dniu 25 maja 2018 r. W związku z tym będzie korzystała z urlopu w następujący sposób:
od 25 maja do 22 czerwca (4 tygodnie i 1 dzień)
od 23 czerwca do 31 sierpnia – urlop bieżący za 2018 r.
od 1 września – 8 listopada 2018 r. (9 tygodni i 6 dni)
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2018 r., poz. 967) – art. 64, art. 66 ust. 1.
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2018 r., poz. 917 ze zm.) – art. 152 § 2, art. 168.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r., poz. 1603) – § 2, § 3.
Pytanie 4
Jak kształtują się zasady przesunięcia urlopu oraz jego udzielania w placówkach nieferyjnych?
Odpowiedź:
Do Karty Nauczyciela wprowadzono zasady przesunięcia urlopu oraz udzielenia urlopu wypoczynkowego w późniejszym terminie dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach nieferyjnych. Od 1 stycznia 2018 r. jeżeli nauczyciel nie będzie mógł rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:
czasowej niezdolności d pracy wskutek choroby,
odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy,
urlopu macierzyńskiego,
urlopu dla poratowania zdrowia
- urlop wypoczynkowy ulegnie przesunięciu na termin późniejszy.
Jeżeli zaś nauczyciel nie wykorzysta urlopu wypoczynkowego w części z powodu:
czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy,
urlopu macierzyńskiego,
urlopu dla poratowania zdrowia
- urlopu wypoczynkowego trzeba będzie udzielić w terminie późniejszym
(art. 66a Karty Nauczyciela).
Powyższe zasady będą dotyczyć także urlopu wypoczynkowego nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze w placówkach feryjnych.
Wprowadzane regulacje są analogiczne jak w Kodeksie pracy, do którego obecnie należy się odnieść ustalając prawo do zaległego urlopu wypoczynkowego. Z tą jednak różnicą, że do katalogu okoliczności uprawniających do urlopu wypoczynkowego w późniejszym terminie dodano wprost urlop dla poratowania zdrowia.
Ustawa z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r., poz. 2203) – art. 76, art. 140.
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2017 r., poz. 1189 ze zm.) – art. 64, art. 66, art. 66a (w brzmieniu od 1 stycznia 2018 r.).